Ni 4 April (Thawhtanni) kha Mizoram-a harhna lothlen champha a ni a. Mizoram harhna lothlen dan ngaihnawm tak Rev SR Lalkailuaia ziak hi lo chhiar ang u. Kan rama Kristianna rawnluh tirh lai vel a Pu Zosaphluia te, Pu Zosapthara te leh Pu Buanga ten Wales ram leh Khasi ramah harhna a thleng tih an hriat khan Mizoram-a thleng ve turin an duh em em mai a. A lothlen ve theih ngeina tur a nih beiseiin March 15-18, 1906-a Mairang-a Khasi Assembly awm chhim turin Chawnga, Khuma, Thanga, Vanchhunga, Pawngi, Thankungi, Siniboni (Khasi) leh chhimlam atangin Thankunga, Pasina leh Zathanga te sawmin Zosapte hian an hruai a.
Sairang atangin an chhuak a, Syhlet-ah Pathianni an cham a. A tukah Theiria-ah riakin a tuk lehah Cherrapunji veng pakhat, Nongsolia-ah an riak a. An thlen inah chuan zaia kutbeng leh phar duai duai te an hmu a, an hrethiamlova, uan thiltihah an ngai a mak an ti hle a ni. A tuka an han kal leh chu kawtchhuahah Khasi ho Inkhawmpui kal tur harhna chang rui hlim em em mai nen an kal hova. Sohravim khua an thleng a, kawng sira in pakhatah an lo zai a an khur bawk a, an kalpuite chu an lut ve mai a, Mizo te chuan nghah chi niin an hre lova an kal san ta a. Luite pakhat anva thlenga chaw an fak ta a ni. An chawfak lai chuan Khasi-ho chuan an rawn umpha leh a an la khur dur dur hlawm a. Thanga chuan, “
Enge maw in hlauhva in khurh in khurh hlawm mai le ?” a tita chawt a. Anni chuan, “
Engmah kan hlau love, PATHIAN in thil ropuitak min tihsak a, kan lawm a kan khur a nih hi” an ti a. Chutah chuan thil awmzia an hreve ta deuhva. An kal zel a, Mawhphlang khua an thleng a, an riak ta a.
Mawphlang khuaah chuan zanah hlim takin an Inkhawm a, a tukah chuan Mairang khua chu an thlengta a ni. Pu Syney Hama Inah an thleng a. Tlaia tawngtai Inkhawma an kal chuan Sawrkar Officer leh mi ropui taktak inkhawm an hmuh chuan an awt hle a. Sawrkar hnathawk hmasa Suaka, a hnua Durtlang Lal ni tate chu an hrechhuak rum rum a ni. A tuka chawhma Inkhawmah chuan Pulpit bulah an thut ho tir a. Inkhawm chu an zaitui hle mai a. Thanga chuan hnung lamah tap niawm tak thawm a hria a, ahan lehhawi a Khuma chu a tap alo ni a. “
Tunah chuan Mizoram-ah harhna a lo thleng ve ta” a ti hial a ni. Tlai lamah tualmei an ainaah an zai laiin Vanchhunga chu a khawng ta tlat mai a a kut te a hum ruh a. An buaipui lai chuan “
Aw LALPA, ka rinhlelhna tlang aia lian chu i labo ta a, ka lawm e” tiin a rawn au chhuak a, a khawng chu a reh leh ta a. T umkhat pawh Thanga chu a hit ta mup mai a, tlu mai dawna a inhriatin a insiam fel a,harhna a zem ve deuhin a inhre bawk. Tichuan, Mizo zinga harhna chang hmasa ber chu Khuma a ni a, a dawtah Vanchhunga, a pathumna chu Thanga a ni ang.Inkhawmpui tiak dawn Pathianni tlaiah Mual Inkhawmah a bik takin Mizo lokalte leh Mizoram pumtan harhna dilin tawngtai rual an rawt a, chuta an tawngtai chu an tuiin an thawm a na hle an ti. Mizo-ho pawh athen chu an tap a, an au ve viau a ni. Hlim taka zana an Inkhawm leh hnu chuan Inkhawmpui chu a tiak ta a ni.
Inkhawmpui tukah chuan an hawng ta a. Sohvarim an thlen chuan an kalpuite chuan Thlarauvin kal zel aphal lo tiin an riak ta a. A tuk chawhma pawh chu an la cham a, chawhnuah an chhuak a Cherrapunji khuaah an riak leh ta a. Zanah an Inkhawm a, chutah chuan Pasina a lam ve ta zak zak mai a. Ani hi Mizo zinga harhna avang Thlarauva lam hmasa ber a niin a lang. Cherrapunji an chhuahsan a an thlen In pa chuan an luchungah kut nghatin a tawngtai theuh a. A tawngtaizawh chuan, “
Mi pakhat tih chauhlo chu in faikim vek e. In kal a, Thlarau Thianghlimin a kalpui ang che u a. Setanah pawhin a zui dawn che u a ni. Fimkhur hle ula, in fimkhur loh chuan buaina in tawk ang” a ti a, a in chibaia, an kal ta a.
Silchar an lo thlen chuan an inbe duh lo ta tlat hlawma, an tum deuh hmur hlawm mai a. An lo haw zel a,Neihbawi Bangla an lo thlen chuan Thanga chuan an awmdan chu sawifiah turin a ti ta hlawm a, A engamahchu sawi tur an nei hlawm ta lo va. Tichuan, an fimkhurloh vanga anchungah he thil hi thlengah an ngai a, an loharh ta hlawm a, Setana tihbuaina lakah an fihlim tâk avangin an lawm hle a, Pathian hnenah lawmthu sawiin an tawngtai ta a ni.
April 4, 1906 (Nilaini) chawhnu lamah chuanChaltlang-a tuna Bethel lungphunna hmun hi an lo thleng a, an chawl a a mal te tein an tawngtai a. An tawngtai zawh chuan Pu Zathanga chuan, “
A hmasa ber a tawngtai khan Vansangah meialh thlawk ka hmu a, tawngtai apiangin a lo hniam tial tial a a hnuhnungber a tawngtai khan kan zingah alo awm ta a ni ang ka hmu ta hauhlo” a ti a. Thlarau Thianghlimin a luah ta ngeiin an inngai a,zai chung hlirin an kal leh ta a. Tlai dar ruk velah Mission veng an thlenga, an thlen zan atanga Pathianni thlengin thil thar engmah a thleng zui lo.
April 9, 1906 (Thawhtanni)-ah chuan Pu Zosaphluia lopuan tawh angin chhim lam palai hawng tur thlah Inkhawm chu an nei ta a. An han zai chu an zai tawp thei ta hauh lova, an zai ta tluk tluk mai a. Chutah Pi Hlunziki chuan a sual a rawn puang a, tawngtaipui a ngen nghal a chu chuan mipui a thawng lehzual. “
Vandar vaw ring rawh u, vawiinah kan lawm ang, mi pakhatin a sual sim ta” tih hla an sa zui a. Zai nen, sual puan nen, tawngtai nen an ri ta mup mup mai a. Zing lama an Inkhawm kha tlai dar li(4)-ah an bang thei ta chauh a ni.
Hei hi Mizorama harhna nawlpui a lo thlenna bul chua ni. Pu Zosaphluia chuan,“
Van atangin Thlarau Thianghlim meialh chu kan zingah a lo thleng ta a ni” a ti a. Reiloteah Mizoram khaw hrang hrang Muthi, Sakawrtuichhun, Maite, Ngopa, Khandaih, saipum, Pawlrang, Bunghmun leh Zokhawsangah te a thleng ve nghal a ni.
He harhna hian Chanchin tha hrila thahnemngaihna thar a tuh a, an kalna leh thawhna apiangah Chanchintha an hril zel a, an sawi mawlh mawlh a ni. A hmaa kumkhatah 10 pawha pung ngai mang lo kha, a za telin kum tin an lo pung ta a ni.
Tin, mirethei leh harsate hnenah chauh ni lovin lal leh milianho zingah pawh ringtu an lo awm ta. Lal, kristian-a inpe hmasate chu Vanchhunga, Kolasib Lal leh Hrangvunga, Bunghmun Lal te an ni. Sawrkar hnathawk hmasa Suaka te pawh Kristian niin mi tangkai tak an ni ta.
He harhna hian Mizoram-ah chi nung a tuh a, 1913,1918, 1930 ah te a runpui lo thleng lehin, tun thlengin harhna hian kan ram hi min awm chilh ta a ni.